Slimme technologie zoals AI draagt bij aan een veilige en gezonde logistieke werkplek, maar kan niet altijd op de instemming van medewerkers rekenen. Het idee dat hun doen en laten continu wordt gemeten of gefilmd, kan juist zorgen voor een onveilig gevoel. Tijdens een seminar geven verschillende experts advies. “Transparantie is cruciaal. Zorg dat voor iedereen duidelijk is wat wel en niet wordt vastgelegd.”
Nieuwe digitale technologieën hebben soms onbedoelde effecten. Neem de slimme schoenzolen die zijn ontwikkeld voor mensen die op afgelegen plekken werken. In de zolen zit een sensor, die alarm slaat als een medewerker valt en niet meer opstaat. Zijn collega’s kunnen zien waar hij ligt en snel te hulp schieten. “Dat is dus hartstikke nuttig en veilig”, vertelt projectmanager Annick Starren van EU-OSHA, het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op Werk. “Maar wat zagen we gebeuren? Dat bedrijven besloten om nog maar één in plaats van twee medewerkers naar afgelegen plekken te sturen. Met als gevolg dat de veiligheid juist daalde.”
Starren spreekt tijdens een seminar dat is georganiseerd door het Nederlands Focal Point, dat EU-OSHA vertegenwoordigt in Nederland. Ze heeft meer voorbeelden van digitale technologieën die ongewenste effecten kunnen hebben. Neem het systeem dat camerabeelden en lichaamssensoren gebruikt om medewerkers feedback te geven over hun ergonomische houding. Wie garandeert dat de opgeslagen data niet stiekem worden gebruikt voor het meten van de productiviteit of het selecteren van medewerkers? De scheidslijn tussen het bewaken van veiligheid en gezondheid en het meten van prestaties is vaak maar dun.
Minder autonomie
Ook in logistiek neemt het gebruik van nieuwe technologieën toe. Onderzoeker Wouter van der Torre van TNO vertelt over de toenemende automatiseringsgraad in magazijnen, van mobiele robots die achter orderpickers aanrijden tot automatische opslagsystemen die loopafstanden tot nul reduceren. Hoe hoger de automatiseringsgraad, hoe lager de autonomie. Met autonomie doelt Van der Torre op de vrijheid die medewerkers ervaren om zelf hun werk in te richten en hun tempo te betalen. “Bij verregaande automatisering bepaalt het systeem de snelheid van werken. Even een pauze nemen is er niet bij, want het systeem moet door.”
Vaak botst de inzet van technologie ook met het recht op privacy van medewerkers. Neem de dashcams in vrachtauto’s die steeds vaker over twee camera’s beschikken: één camera die de weg en één die de chauffeur filmt. Door de beelden van de chauffeur met hulp van AI razendsnel te analyseren, kan de chauffeur worden gewaarschuwd als hij vermoeid raakt of op zijn telefoon zit. Maar die camera legt ook vast dat de chauffeur een slokje water neemt, een sigaretje rookt of in zijn neus peutert. Wat gebeurt er met die beelden?”
Legitieme reden
Dat bedrijven door nieuwe technologieën voor een dilemma staan, zegt ook John Bolte, lector smart sensor systems aan de Haagse Hogeschool. “In Europese wet- en regelgeving staat dat bedrijven verplicht zijn om veiligheid- en gezondheidsrisico’s te beperken en daarbij rekening te houden met de technologische vooruitgang. Met andere woorden: als je iets kunt meten, moet je dat doen. Daartegenover staat de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die stelt dat er wel een legitieme reden moet zijn voor fysiologische metingen.”
In de AVG staat ook dat medewerkers toestemming moeten geven als bedrijven willen filmen of meten. Maar wat is die toestemming waard als een medewerker voor zijn inkomen afhankelijk is van het bedrijf? “Toepassing van dit soort technologie moet echt ten goede komen aan de veiligheid en gezondheid van de individuele medewerker. En de technologie moet daadwerkelijk het verschil maken. Het mag niet zo zijn dat je de technologie alleen maar inzet omdat je dat als bedrijf zelf zo handig vindt.”
Medewerkers betrekken
Bolte roept bedrijven op tot cocreatie: geef medewerkers invloed op de wijze waarop slimme technologieën worden ingezet. “Je kunt daarmee een heleboel ellende voorkomen, maar je moet ook ervoor zorgen dat het werk leuk blijft. Als technologie ertoe leidt dat alleen de rotklusjes overblijven, gaan mensen die juist niet gebruiken. Een ander aandachtspunt is de opslag van data. Welke data wordt voor hoe lang vastgelegd en wie heeft allemaal toegang tot die data?”
Ook Starren adviseert om medewerkers vroegtijdig erbij te betrekken. Informeer hen in een vroegtijdig stadium over de plannen en vraag naar hun ideeën. “Geef ze de kans om tijdens een proefperiode of een proefmarkt alvast kennis te maken met de nieuwe technologie. Leg uit hoe ze de technologie moeten gebruiken en bespreek de ervaringen. Of organiseer workshops waarin je samen bespreekt wat de technologie wel of niet moet doen.”
Transparantie is cruciaal
De privacy van medewerkers vraagt eveneens aandacht. Richt het systeem bijvoorbeeld zo in, dat gegevens alleen anoniem worden vastgelegd. Registreer niet meer gegevens dan noodzakelijk, zodat medewerkers erop kunnen vertrouwen dat alleen de veiligheid en niet de productiviteit wordt gemeten. En zorg dat de data goed beveiligd zijn, zodat hackers er niet mee aan de haal kunnen gaan. Starren: “Zorg in ieder geval ervoor dat het voor iedereen duidelijk is wat wel en niet wort vastgelegd en wat daarmee gebeurt. Transparantie is cruciaal.”
